Khi nào bé biết nhận ra mẹ? Chia sẻ từ Bs Bích Trang BMT

Ngay khi bé cất tiếng khóc chào đời, một trong những câu hỏi thường trực của các bậc cha mẹ là: “Liệu con đã biết mình là ai chưa? Con có nhận ra mẹ hay không?” Cảm giác được bé nhìn chăm chú vào mắt, mỉm cười hay quơ đôi tay bé xíu để tìm hơi ấm của mẹ luôn đem lại niềm hạnh phúc xen lẫn tò mò. 

Theo Bs Bích Trang BMT, chuyên gia chăm sóc sức khoẻ Mẹ và Bé, quá trình nhận diện mẹ của trẻ là một hành trình kỳ diệu bắt đầu ngay từ những phút đầu đời và tiếp tục hoàn thiện qua từng giai đoạn phát triển não bộ, giác quan và cảm xúc.

1. Bản năng “ghi nhớ” mẹ ngay trong bụng
Trong tam cá nguyệt thứ ba, thai nhi đã phân biệt được âm thanh bên ngoài. Giọng nói của mẹ, dù qua lớp nước ối và thành bụng, vẫn trở thành giai điệu quen thuộc. Hình ảnh này giống như “tín hiệu Wi-Fi” đặc biệt, giúp bé nhanh chóng đồng bộ với mẹ sau sinh. Nhờ “kí ức bào thai”, trẻ sơ sinh có thể quay đầu về phía giọng nói của mẹ, ổn định nhịp tim khi nghe mẹ hát ru và dễ dàng dịu lại khi mẹ bế ẵm.

2. Những mốc thời gian quan trọng trong năm đầu đời

• 0 – 1 tuần: Sợi dây cảm giác đầu tiên là khứu giác. Mùi sữa, mùi da và hơi ấm từ cơ thể mẹ khiến bé bình tĩnh hơn, bú mút hiệu quả hơn. Thiếu hơi mẹ, nhiều bé tỏ ra cáu kỉnh, ngủ nông hoặc giật mình.
• 2 – 4 tuần: Tầm nhìn của trẻ chỉ rõ nét trong khoảng 20 – 30 cm, trùng khớp khoảng cách mặt mẹ – mặt bé khi cho bú. Đây là “tầm ngắm” lý tưởng để bé bắt đầu ghi nhớ những đường nét quen thuộc.
• 1 – 2 tháng: Não bộ, đặc biệt là vùng hồi thái dương trên và phần vỏ não thị giác, phát triển đủ để giúp bé phân biệt khuôn mặt. Trẻ tập trung hơn vào mắt và miệng của người đối diện; giọng nói của mẹ trở thành “từ khoá” làm bé vung tay, đá chân hào hứng.
• 3 tháng: Nhiều bé đã có thể mỉm cười có chủ đích. Theo Bs Bích Trang BMT, đây là dấu hiệu tích cực cho thấy bé không chỉ nhận ra mẹ mà còn bắt đầu giao tiếp xã hội.
• 4 – 6 tháng: Khả năng ghi nhớ hình ảnh ổn định. Bé nhìn theo mẹ di chuyển trong phòng, nhoẻn cười, ê a, thậm chí ngừng bú sữa để “tán gẫu” khi mẹ lên tiếng. Giai đoạn này, sự phân biệt người lạ và người quen rõ ràng hơn.
• 6 – 9 tháng: Bé bám mẹ, bắt đầu lo âu khi mẹ rời khỏi tầm mắt – hiện tượng “lo âu chia ly”. Đây là minh chứng cho sự gắn bó an toàn, đồng thời đánh dấu bước trưởng thành của trí tuệ cảm xúc.
• 9 – 12 tháng: Bé biết đưa tay ra đòi bế, chủ động bò, vịn, thậm chí tập đi để rút ngắn khoảng cách với mẹ. Các phản ứng xã hội, bắt chước biểu cảm ngày càng phong phú, giúp cả hai tương tác sâu sắc.

3. Dấu hiệu bé đã nhận ra mẹ

• Tập trung ánh mắt vào mẹ lâu hơn so với người khác.
• Dừng khóc hoặc giảm nhịp tim khi nghe giọng mẹ.
• Quơ tay, đá chân mạnh mẽ, cười toét miệng khi mẹ bước tới.
• Hướng đầu theo giọng nói dù đang nằm hoặc đang bú.
• Bám chặt, có phản xạ nắm ngón tay mẹ khi được tiếp xúc da kề da.
• Bộc lộ lo âu, cau có nếu mẹ rời khỏi phòng.

4. Nhận diện mẹ – chiếc gương phản chiếu trí tuệ
Trong y khoa thần kinh nhi, khả năng phân biệt khuôn mặt lần đầu tiên được xem như thước đo đơn giản cho sự phát triển nhận thức sớm. Trẻ biết nhìn, biết cười đáp lại đúng tầm ba tháng cho thấy hệ thống xử lý thị giác – cảm xúc đang chạy “mượt”. Nếu sau năm tháng, bé vẫn thờ ơ, ít giao tiếp mắt, không xoay đầu theo giọng mẹ, cha mẹ nên trao đổi với bác sĩ để loại trừ khả năng chậm phát triển thị giác, thính giác hay rối loạn phổ tự kỷ. Tuy nhiên, cũng cần nhớ rằng mỗi đứa trẻ có tốc độ trưởng thành khác nhau. Quan trọng là theo dõi tiến trình liên tục chứ không đánh giá trên một thời điểm đơn lẻ.

5. Bí quyết hỗ trợ bé sớm nhận ra mẹ

• Tiếp xúc da kề da (skin-to-skin) ngay sau sinh 1 – 2 giờ giúp duy trì nhịp thở ổn định, ổn định đường huyết và tạo dấu ấn cảm giác mạnh mẽ.
• Cho bú sữa mẹ càng sớm, càng thường xuyên. Quá trình bú kích thích cả bốn giác quan: vị, khứu, xúc và thị giác.
• Nhìn vào mắt bé khi trò chuyện. Khuôn mặt mẹ lúc ấy chính là “sách tranh” sinh động nhất để bé luyện tập tập trung.
• Hát ru, đọc thơ, mô tả hành động hằng ngày. Những câu nói lặp đi lặp lại là “khung tham chiếu” âm thanh, giúp bé ghép giọng nói và hình ảnh.
• Sử dụng khăn hoặc áo của mẹ đặt gần cũi để bé ngửi mùi hương quen thuộc, đặc biệt khi mẹ cần tạm rời bé.
• Massage nhẹ nhàng cho bé mỗi ngày. Cảm giác bàn tay mẹ di chuyển nhịp nhàng trên da làm tăng tiết oxytocin – hormon gắn kết tự nhiên.

6. Những thắc mắc thường gặp – tư vấn nhanh từ Bs Bích Trang BMT

• Bé hay quấy cho đến khi mẹ bồng, có phải hư không? → Không. Đây là nhu cầu sinh học về sự an toàn. Khi được đáp ứng đúng, trẻ sẽ tự tin tách rời mẹ ở giai đoạn lớn hơn.
• Có nên để bé “tự ngủ” ngay từ sơ sinh để tránh bám mẹ? → Hai tháng đầu, bé cần cảm giác được bao bọc. Sau 3 – 4 tháng, cha mẹ có thể tạo thói quen ngủ độc lập dần, song vẫn phải duy trì tương tác thân mật ban ngày.
• Bé sinh non có chậm nhận ra mẹ? → Bé sinh non thường có mốc phát triển tính theo tuổi hiệu chỉnh (số tuần sinh đủ 40). Do đó cha mẹ hãy kiên nhẫn, song vẫn thực hành da kề da, nói chuyện thường xuyên để kích thích não bộ.

7. Khi nào cần đưa bé đi thăm khám?

• Không mỉm cười phản xạ xã hội khi 3 tháng.
• Không phát ra âm thanh ê a khi 4 tháng.
• Không giao tiếp mắt, không quay đầu tìm tiếng mẹ khi 5 tháng.
• Không bám mẹ hay người chăm sóc cố định ở 9 tháng.
• Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu trên, cha mẹ nên đưa bé đến bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia phát triển thần kinh vận động để đánh giá sớm.

8. Nuôi dưỡng sự gắn bó – đầu tư cho tương lai
Nhiều công trình nghiên cứu dài hạn cho thấy những em bé có mối gắn kết an toàn với mẹ sẽ có khả năng kiểm soát cảm xúc tốt hơn, tự tin thích nghi môi trường mới và ít nguy cơ mắc các rối loạn hành vi ở tuổi học đường. Vì thế, “đầu tư” vào khoảnh khắc giao tiếp sớm không kiểu “chiều chuộng quá mức” mà là đặt nền móng cho sức khoẻ tinh thần suốt đời.

9. Lời kết
“Khi nào bé biết nhận ra mẹ?” không chỉ là một cột mốc phát triển thú vị mà còn là chìa khoá mở ra hành trình gắn kết, nuôi dưỡng cảm xúc và trí tuệ cho trẻ. Bs Bích Trang BMT nhấn mạnh rằng mỗi nụ cười đáp lại, mỗi ánh mắt long lanh hướng về mẹ chính là minh chứng cho việc não bộ bé đang phát triển khoẻ mạnh. Hãy kiên nhẫn quan sát, tận dụng mọi khoảnh khắc gần gũi để trò chuyện, vuốt ve và ôm ấp. Bằng những hành động giản dị ấy, bạn đang trao cho con món quà vô giá: cảm giác an toàn – nền tảng vững chắc cho cả một đời hạnh phúc.
Trong quá trình theo dõi và chăm sóc, nếu có bất kỳ băn khoăn nào về mốc phát triển hay dấu hiệu bất thường, đừng ngại liên hệ bác sĩ chuyên khoa. Bởi sự đồng hành của chuyên gia sẽ giúp cha mẹ an tâm hơn và kịp thời hỗ trợ con yêu khôn lớn. Và hãy nhớ, câu trả lời trọn vẹn nhất cho thắc mắc “Khi nào bé biết nhận ra mẹ?” chính là khoảnh khắc bạn cảm nhận tình yêu thương trao đi đang được phản chiếu đầy đủ trong đôi mắt trong veo của bé.