Chăm sóc sức khoẻ trong thời gian ở cữ như thế nào?

Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y khoa Bs Bích Trang BMT luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe cho mẹ sau sinh. Giai đoạn ở cữ không chỉ là lúc cơ thể cần phục hồi về mặt thể chất mà còn đòi hỏi sự quan tâm sâu sắc đến trạng thái tinh thần. Vậy cụ thể, chăm sóc sức khoẻ trong thời gian ở cử như thế nào để cơ thể nhanh chóng lấy lại sức, đồng thời bảo đảm nguồn sữa mẹ dồi dào và giữ được tâm lý thoải mái?

Nghỉ ngơi và vận động hợp lý
Trước hết, việc bố trí thời gian nghỉ ngơi và vận động hợp lý đóng vai trò quan trọng ngay từ giai đoạn sớm sau sinh. Trong vòng 6 giờ đầu, nếu sản phụ khỏe mạnh, không có biến chứng đặc biệt, nên bắt đầu tập đi lại nhẹ nhàng. Hoạt động này giúp máu lưu thông tốt, làm giảm nguy cơ hình thành những cục máu đông không mong muốn. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh vận động mạnh hoặc mang vác nặng trong những tuần đầu. Khi cơ thể còn yếu, việc cố gắng lao động quá sức hoặc vận động sai cách có thể gây tổn thương vùng sàn chậu, ảnh hưởng xấu đến quá trình hồi phục của tử cung, thậm chí gia tăng nguy cơ sa tử cung và các biến chứng liên quan. Do vậy, mẹ nên lắng nghe cơ thể mình, nếu còn mệt hoặc cảm thấy đau, hãy tranh thủ nghỉ ngơi nhiều hơn.

Dinh dưỡng cân đối
Dinh dưỡng cân đối là nền tảng giúp phục hồi năng lượng, tăng cường đề kháng, duy trì nguồn sữa dồi dào cho con bú. Chế độ ăn cần đa dạng: bổ sung thực phẩm giàu đạm như thịt, cá, trứng; cung cấp vitamin, khoáng chất từ rau củ và trái cây; kết hợp sources canxi từ sữa và các chế phẩm từ sữa. Đừng quên cung cấp đủ chất xơ, hạn chế táo bón bằng cách ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi. Ngoài ra, uống đủ 2-3 lít nước mỗi ngày không chỉ giúp bài tiết độc tố hiệu quả, mà còn hỗ trợ quá trình sản xuất sữa. Nước lọc, nước trái cây ít ngọt và sữa là những lựa chọn lành mạnh. Trong thời gian ở cữ, đôi khi có những quan niệm kiêng nước hay buộc phải ăn quá mặn, kho quẹt, kho khô với hy vọng “chắc bụng”, tránh lạnh người. Các quan niệm này không còn phù hợp. Thực tế, ăn mặn dễ gây phù nề, mệt mỏi; còn ăn đồ kho khô quá nhiều có thể gây thiếu nước cho cơ thể, làm chậm quá trình hồi phục vết thương và giảm chất lượng sữa.

Cho con bú đúng cách và vệ sinh cá nhân
Song song đó, vai trò của việc cho con bú sớm và đúng cách mang ý nghĩa rất lớn đối với cả mẹ lẫn bé. Trong 6 tháng đầu đời, sữa mẹ được khuyên nên là nguồn duy nhất cung cấp dưỡng chất cho bé. Khi bé bú mẹ, tử cung sẽ co hồi tốt hơn, giảm nguy cơ băng huyết sau sinh và hỗ trợ mẹ lấy lại vóc dáng. Để duy trì nguồn sữa mẹ chất lượng, mỗi lần cho bé bú, sản phụ nên ngồi hoặc nằm ở tư thế thoải mái, tránh gồng mình hay căng thẳng. Trước và sau khi cho bé bú, cần vệ sinh vú bằng nước ấm sạch để phòng ngừa nguy cơ viêm vú. Bên cạnh đó, việc duy trì tinh thần nhẹ nhàng, thư giãn giúp hormone tiết sữa được sản sinh đều đặn, tăng chất lượng sữa cũng như hỗ trợ bé phát triển khỏe mạnh hơn.
Rất nhiều chị em lo lắng về việc vệ sinh cá nhân trong giai đoạn ở cữ. Lời khuyên của tôi là tuyệt đối không nên kiêng cữ tắm gội quá mức, vì nếu không vệ sinh cơ thể, vi khuẩn dễ sinh sôi, tiềm ẩn nguy cơ gây nhiễm trùng. Khuyến khích tắm bằng nước ấm, tránh tắm nước lạnh để giữ ấm cơ thể. Không nên ngâm mình quá lâu trong bồn tắm, chỉ cần tắm nhanh, lau khô cơ thể. Đặc biệt, chăm sóc vết thương khâu tầng sinh môn hoặc vết mổ càng cần sự cẩn thận: luôn rửa sạch, lau nhẹ nhàng, thay băng vệ sinh thường xuyên để vùng kín được khô thoáng, ngăn ngừa viêm nhiễm. Đối với những ai sinh mổ, sau khoảng 7-10 ngày, vết mổ sẽ dần ổn định, nhưng vẫn cần hạn chế vận động mạnh, không bưng bê đồ nặng để tránh rách vết khâu.

Chăm sóc tinh thần
Ngoài thể chất, tinh thần của người mẹ cũng rất cần được nâng niu. Sau khi sinh, giá trị của việc chia sẻ, trò chuyện với gia đình, bạn bè rất lớn. Đây là cách giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh và tránh cảm giác cô lập. Hãy nhớ rằng “mẹ khỏe mới có thể chăm con tốt”. Khi cảm thấy áp lực, chúng ta nên tìm tới chồng, người thân hoặc bác sĩ tâm lý để được lắng nghe và hỗ trợ kịp thời. Nhiều sản phụ rơi vào trạng thái buồn bã, khóc nhiều, mất hứng thú hoặc lo lắng quá mức, đặc biệt trong vài tuần sau sinh. Nếu các triệu chứng này kéo dài và trở nên trầm trọng, đừng ngần ngại trao đổi với bác sĩ về dấu hiệu trầm cảm. Đây không phải yếu đuối mà là một tình trạng cần được điều trị và hỗ trợ chuyên môn.

Lịch tái khám sau sinh
Vậy, trở lại với câu hỏi quan trọng: Chăm sóc sức khoẻ trong thời gian ở cữ như thế nào để vừa bảo vệ tốt cho mẹ, vừa tạo điều kiện phát triển tối ưu cho bé? Một lời khuyên thực tế là hãy tuân thủ lịch tái khám sau sinh – thường diễn ra khoảng 4-6 tuần sau khi sinh. Lần tái khám này cho phép bác sĩ kiểm tra tình trạng tử cung, vết khâu, cũng như đánh giá khả năng phục hồi chung của cơ thể. Nhờ vậy, chị em có thể kịp thời phát hiện những bất thường, hướng dẫn hoặc điều chỉnh chế độ ăn, nghỉ ngơi, tập luyện. Việc thăm khám sớm còn giúp tư vấn về biện pháp tránh thai an toàn, nhất là trong giai đoạn cho con bú. Rất nhiều trường hợp mang thai ngoài ý muốn trong thời gian ở cữ vì chủ quan cho rằng “đang cho con bú thì không thể có thai”. Bên cạnh đó, nếu phụ nữ muốn quan hệ trở lại, cần chờ vết thương tầng sinh môn hoặc vết mổ lành hẳn, thường vào khoảng 4-6 tuần. Khi bắt đầu quan hệ, đặc biệt nên sử dụng biện pháp tránh thai để chủ động về kế hoạch sinh con tiếp theo.

Sự hỗ trợ từ người thân
Nhắc đến sự hỗ trợ, các sản phụ không nên ngại nhờ vả người thân, bạn bè trong những công việc hằng ngày. Bởi lẽ, việc một mình chăm em bé, lo cơm nước, dọn dẹp nhà cửa… dễ khiến mẹ bị quá tải, dẫn đến stress. Quá tải sẽ cản trở quá trình phục hồi, đồng thời cũng ảnh hưởng đến lượng sữa và chất lượng chăm sóc bé. Hãy san sẻ công việc với chồng, người nhà hoặc thuê người giúp việc part-time trong giai đoạn này nếu điều kiện cho phép. Tận dụng sự hỗ trợ để có những giấc ngủ ngắn trong ngày, “sạc lại năng lượng” cho cơ thể.

Không nên khép kín suốt thời gian ở cữ
Không nên ép bản thân phải khép kín trong nhà suốt cả tháng. Tất nhiên, giai đoạn 1 tháng sau sinh thường được coi là thời gian ở cữ để giảm nguy cơ nhiễm trùng và giữ cơ thể ấm áp, đặc biệt vào mùa lạnh. Nhưng điều này không có nghĩa bạn phải “giam lỏng” bản thân hẳn. Nếu sức khỏe cho phép và điều kiện môi trường thoải mái, bạn vẫn có thể ra ngoài dạo mát, hít thở không khí trong lành. Cần trang bị khẩu trang, áo khoác, tránh gió lùa, đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Phụ nữ sau sinh cũng nên luyện tập những bài tập nhẹ nhàng như yoga hoặc các động tác thở sâu, giúp giải tỏa căng thẳng, tăng cường tuần hoàn máu và hỗ trợ quá trình hồi phục.

Tóm lại
Để có một giai đoạn ở cữ an toàn và hiệu quả, phụ nữ sau sinh cần chú trọng cả về thể chất lẫn tinh thần. Dinh dưỡng hợp lý, nghỉ ngơi đầy đủ, vận động phù hợp, giữ tâm lý thoải mái, tuân thủ lịch tái khám và cho con bú đúng cách – tất cả những yếu tố này giúp nâng cao chất lượng cuộc sống cho cả mẹ và bé. Vấn đề cốt lõi vẫn nằm ở chỗ lắng nghe cơ thể mình và biết khi nào cần trợ giúp chuyên môn. Nếu nhận thấy dấu hiệu bất thường như sốt, đau bụng tăng, chảy máu nhiều hoặc viêm nhiễm tại vết khâu, đừng ngần ngại liên hệ ngay với bác sĩ.
Chăm sóc sức khoẻ trong thời gian ở cữ như thế nào để đảm bảo toàn diện không chỉ là một câu hỏi mang tính “thủ tục” mà thật sự là kim chỉ nam quý giá cho sự phục hồi của mẹ, sự phát triển cho bé, và hạnh phúc bền vững của cả gia đình. Từ kinh nghiệm lâm sàng của bản thân, tôi tin rằng khi có sự chuẩn bị kỹ càng, sự hiểu biết cần thiết và sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè, giai đoạn ở cữ sẽ trở thành quãng thời gian quý giá, giúp mẹ và bé gắn kết, tạo nền tảng cho một tương lai khỏe mạnh. Chúc các mẹ luôn tự tin, vui vẻ và mạnh khỏe trong hành trình làm mẹ thiêng liêng.