Có nên cho bé sơ sinh dùng ti giả không? – Chia sẻ từ Bs Bích Trang BMT

“Bé quấy khóc cả đêm, tôi cho con ngậm ti giả liệu có hại gì không?”, “Nghe nói ti giả giúp giảm nguy cơ đột tử, có đúng không bác sĩ?” – Đây là những câu hỏi mà Bs Bích Trang BMT nhận được hầu như mỗi ngày khi thăm khám cho các gia đình có con nhỏ. Việc dùng hay không dùng ti giả (pacifier) luôn là chủ đề khiến cha mẹ lúng túng, bởi lợi ích nhìn thấy ngay lại song hành với những lo ngại lâu dài.

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp góc nhìn khoa học, cân bằng giữa lợi ích – rủi ro kèm hướng dẫn chi tiết để phụ huynh có căn cứ tự tin đưa ra quyết định.

1. Ti giả – “cứu cánh” trong những tình huống nào?
Theo Bs Bích Trang, phản xạ mút của trẻ sơ sinh phát triển ngay từ trong bụng mẹ. Hoạt động mút giúp bé tự trấn an, ổn định nhịp tim và hô hấp. Vì vậy, một núm ti nhỏ xíu đôi khi lại là “bùa phép” giúp bé bình tĩnh, dễ ngủ hơn, tạo khoảng lặng quý giá cho cả nhà. Nhiều nghiên cứu ở Mỹ, châu Âu cũng chỉ ra rằng sử dụng ti giả khi ngủ có thể giảm 50-90 % nguy cơ Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS) trong 6 tháng đầu đời. Nhờ đó, nhiều bệnh viện Nhi khuyến nghị cho ngậm ti giả tại phòng chăm sóc đặc biệt sơ sinh (NICU) sau tuần đầu nếu bé không có chống chỉ định.

2. Những lợi ích nổi bật đã được kiểm chứng

• Làm dịu nhanh cơn quấy khóc: Ti giả kích thích tiết endorphin mang lại cảm giác thư giãn tức thì, nhất là khi trẻ chưa đến bữa bú.
• Hỗ trợ bé tự ngủ: Khi có “bảo bối” trong miệng, bé dễ vào giấc và kéo dài chu kỳ ngủ, phụ huynh cũng có thêm thời gian nghỉ ngơi.
• Giảm nguy cơ SIDS: Cơ chế được giả thuyết là giữ đường thở mở rộng và duy trì mức độ tỉnh nhẹ khi bé ngủ, tránh ngưng thở sâu dẫn đến đột tử.
• Giúp điều hòa phản xạ mút – nuốt – thở ở trẻ non tháng: Với trẻ sinh non, ti giả đóng vai trò bài tập tiền bú, giúp bé học phối hợp động tác bú mẹ/bú bình hiệu quả hơn.

3. Rủi ro cần lường trước

• Dù hữu ích, ti giả không phải “vô hại”. Bs Bích Trang tổng hợp bốn rủi ro đáng lưu tâm:
• Viêm tai giữa: Dùng ti giả liên tục làm thay đổi áp lực vòi nhĩ, tăng tích tụ dịch, từ đó nguy cơ nhiễm trùng tai cao gấp 2-3 lần.
• Ảnh hưởng răng hàm mặt: Sau 6 tháng, xương hàm bắt đầu cứng dần; việc ngậm ti giả lâu, đặc biệt loại cứng, dễ gây khớp cắn hở, răng thưa, vẩu hàm trên.
• Hóc và viêm họng: Núm ti bị nứt khiến bé nuốt phải mảnh silicone; hoặc ti giả không có lỗ thông khí làm nước bọt ứ đọng, vi khuẩn sinh sôi gây viêm họng.
• Phụ thuộc tâm lý: Một khi đã “nghiện” ti giả, bé tỉnh giấc giữa đêm chỉ để tìm ti, đồng nghĩa cha mẹ phải thức dậy “trả” ti liên tục.

4. Có nên cho bé sơ sinh dùng ti giả không? – Câu trả lời từ Bs Bích Trang

• Không có đáp án chung cho mọi gia đình. Quyết định phụ thuộc vào ba yếu tố:
• Mục tiêu nuôi con bằng sữa mẹ hay kết hợp sữa công thức.
• Tình trạng sức khỏe, độ non tháng của bé.
• Khả năng chấp nhận rủi ro và mức độ sẵn sàng tuân thủ khuyến cáo của phụ huynh.
• Nếu mẹ dự định nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ, nên chờ ít nhất 3-4 tuần (khoảng 1 tháng) khi bé đã bú mẹ tốt hẵng tập ti giả để tránh nhầm núm (nipple confusion). Ngược lại, với bé sinh non, phải nằm lồng ấp, bác sĩ đôi khi khuyến nghị dùng sớm để hỗ trợ phản xạ mút.

5. Nguyên tắc “4 đúng” khi cho bé dùng ti giả

• Để tối ưu lợi ích và giảm thiểu rủi ro, Bs Bích Trang gợi ý phụ huynh tuân thủ 4 chữ “đúng”:
• Đúng thời điểm: 1-2 tháng tuổi, sau khi bé đã quen bú mẹ (hoặc bú bình ổn định); dùng chủ yếu khi ngủ hoặc quấy khóc, tuyệt đối không thay bữa bú.
• Đúng loại: Chọn ti silicone y tế hoặc cao su tự nhiên, không BPA, thiết kế orthodontic (định hình răng) với phần núm dẹt, mềm, cổ mảnh.
• Đúng kích cỡ: Mỗi hãng đều có size 0-3 m, 3-6 m, 6-18 m; chọn sai size làm bé gồng hàm, ảnh hưởng khớp cắn.
• Đúng cách vệ sinh – thay mới: Luộc/tiệt trùng 5 phút/ngày trong 6 tháng đầu; thay ti giả 4-6 tuần/lần hoặc khi xuất hiện vết rách, ngả màu.

6. 8 tình huống KHÔNG nên cho bé ngậm ti giả

• Bé đói, tới giờ bú; không dùng ti giả thay bữa ăn.
• Trẻ dưới 2 tuần tuổi chưa ổn định bú mẹ.
• Bé đang tắc mũi nặng, viêm mũi, có vấn đề hô hấp.
• Sau tiêm phòng hoặc khi đang sốt, mệt, nôn trớ.
• Bé bị nấm miệng (tưa lưỡi) – nguy cơ lây nhiễm chéo.
• Khi bé ngủ say, ti rơi ra nên để bé ngủ tiếp, không đút lại.
• Bé có tiền sử hoặc nguy cơ cao viêm tai giữa.
• Khi ti giả hư hỏng, không có phụ kiện thay thế ngay.

7. Lộ trình cai ti giả – Càng sớm càng dễ

• 6-9 tháng: Giai đoạn “vàng” để cai vì bé chưa phụ thuộc sâu. Giảm dần thời gian ngậm, chỉ giữ lúc ngủ đêm.
• 12 tháng: Bắt đầu phép “đổi chác” – cho bé giữ gấu bông, khăn xô thay ti.
• 18-24 tháng: Đa số nha sĩ khuyến nghị ngưng hoàn toàn, tránh ảnh hưởng răng.
• Mẹo thực tế: Chích lỗ nhỏ trên núm để ti mất cảm giác “sướng”, bé sẽ tự chán; hoặc “gửi” ti cho bác đưa thư, ông già Noel, em bé khác… tạo câu chuyện giúp bé hào hứng chia tay.

8. Chọn mua ti giả – 5 tiêu chí không thể bỏ qua

• Chất liệu: Silicone y tế trong, không mùi; cao su tự nhiên mềm, ngậm êm nhưng dễ giòn, cần thay sớm.
• Hình dáng: Núm đối xứng hoặc núm dẹt chỉnh nha; phần tấm chắn có lỗ thông khí, viền bo tròn không cấn da.
• Trọng lượng: Càng nhẹ bé càng giữ được trên miệng mà không mỏi.
• Dễ vệ sinh: Núm đúc liền khối không kẽ hở, có thể tiệt trùng bằng hơi nước 100 °C.
• Thương hiệu uy tín: Philips Avent, Nuk, Chicco, Tommee Tippee, Pigeon… có chứng nhận an toàn quốc tế (EN 1400, FDA).

9. Vệ sinh và bảo quản – đừng để vi khuẩn “trú ngụ”
Luộc hoặc hấp cách thủy 3-5 phút trước lần đầu sử dụng và mỗi ngày 1 lần trong 6 tháng đầu. Sau 6 tháng, rửa bằng dung dịch rửa bình, tráng nước sôi. Không nhúng ti vào nước đường, mật ong (nguy cơ ngộ độc botulinum). Ti giả rơi xuống đất phải được rửa sạch, tiệt trùng trước khi đút lại, tránh thói quen “mẹ mút sạch hộ con” vì dễ lây vi khuẩn miệng người lớn sang bé.

10. Giải đáp thắc mắc thường gặp

• Có nên cho bé vừa bú mẹ vừa ngậm ti giả? Không. Ti giả chỉ dùng khi bé đã bú no, tuyệt đối không dùng để kéo dài khoảng cách bú.
• Dùng ti giả ban ngày, đêm bỏ được không? Khả thi, nhưng bé có thể phản kháng. Hãy thống nhất với tất cả người chăm để không “phá vỡ luật”.
• Ti giả có gây hô hấp miệng? Nếu cai muộn sau 3 tuổi, nguy cơ thở miệng, sai khớp cắn, nói ngọng tăng đáng kể.

11. Góc nhìn tổng kết
Có nên cho bé sơ sinh dùng ti giả không? – Câu trả lời nằm trong quyền lựa chọn chủ động, am hiểu của cha mẹ. Khi tuân thủ nguyên tắc khoa học, ti giả là trợ thủ đắc lực giúp bé an tâm ngủ ngon và thậm chí giảm nguy cơ SIDS. Ngược lại, sử dụng sai thời điểm, kéo dài quá lâu, bỏ qua vệ sinh sẽ biến vật nhỏ xinh thành “thủ phạm” gây viêm tai, hỏng răng.
Vì thế, hãy:
Tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia cho trường hợp riêng của bé.
Cân nhắc trao ti giả khi bé được 1-2 tháng, bú mẹ thành thạo.
Giới hạn thời gian ngậm, ưu tiên giờ ngủ; định kỳ thay mới.
Chủ động lên kế hoạch cai trước 12-18 tháng để bảo vệ răng miệng lâu dài.
Bs Bích Trang BMT nhấn mạnh: “Ti giả không xấu, cách chúng ta dùng mới quyết định nó tốt hay hại. Điều quan trọng nhất vẫn là đáp ứng nhu cầu bú – ôm ấp – giao tiếp bằng mắt với con. Ti giả chỉ nên là giải pháp ngắn hạn, không phải vật thay thế vòng tay yêu thương của cha mẹ.”
Hy vọng những thông tin trên giúp phụ huynh tự tin hơn khi ra quyết định và sử dụng ti giả một cách an toàn, phù hợp nhất với thiên thần nhỏ của mình.