Những thực phẩm cần kiêng cử khi mang thai 3 tháng đầu – Chia sẻ từ Bs Bích Trang BMT

Trong 3 tháng đầu thai kỳ, cơ thể mẹ bầu rất nhạy cảm, việc ăn uống không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người mẹ mà còn tác động đến sự phát triển của thai nhi. Đồng thời, đây cũng là giai đoạn mẹ bầu dễ gặp phải các nguy cơ tiềm ẩn như sảy thai, nhiễm khuẩn hay dị tật bẩm sinh nếu không cẩn thận trong việc lựa chọn thực phẩm. Do đó, nắm vững thông tin về những thực phẩm nên kiêng cử hoặc hạn chế sẽ giúp mẹ bầu có một thai kỳ an toàn, thoải mái hơn.

Trong bài viết dưới đây, dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của Bs Bích Trang BMT – Chuyên gia chăm sóc sức khỏe Mẹ và Bé, chúng tôi xin tổng hợp những thực phẩm cần kiêng cử khi mang thai 3 tháng đầu và những lưu ý quan trọng khác nhằm đảm bảo cho mẹ bầu có được nền tảng tốt nhất ngay từ giai đoạn đầu của thai kỳ.

1. Đu đủ sống và những loại trái cây có nguy cơ gây co thắt tử cung
Trong dân gian, đu đủ xanh (đặc biệt là phần vỏ và mủ) được cho là có thể gây co thắt tử cung, làm tăng nguy cơ dọa sảy thai hoặc sinh non sớm. Nguyên nhân một phần đến từ nhựa đu đủ sống chứa papain, có thể ảnh hưởng xấu lên niêm mạc tử cung. Do vậy, trong giai đoạn tam cá nguyệt thứ nhất, mẹ bầu nên tạm “chia tay” những món ăn liên quan đến đu đủ sống. Tương tự, mẹ bầu cũng được khuyên nên hạn chế ăn dứa tươi. Trong dứa có enzyme bromelain, loại enzyme này có khả năng làm mềm cổ tử cung, gia tăng co bóp tử cung; khi sử dụng quá nhiều dễ dẫn đến những biến chứng trong thai kỳ.

2. Rau mầm sống và rau quả không rửa sạch
Rau mầm như giá đỗ, mầm lúa mì, mầm bông cải chứa nhiều vitamin và khoáng chất, song chúng cũng tiềm ẩn nguy cơ chứa vi khuẩn có hại như Salmonella, E. coli hay Listeria. Mẹ bầu tốt nhất nên nấu chín kỹ rau mầm hoặc tìm nguồn cung cấp đảm bảo an toàn trước khi sử dụng. Với các loại trái cây và rau củ khác, hãy rửa thật sạch dưới vòi nước chảy, loại bỏ phần bị hư, ngâm nước muối loãng trước khi dùng để đảm bảo loại bỏ triệt để vi khuẩn, trứng giun sán và mầm bệnh.

3. Dưa muối và các thực phẩm lên men, chứa nhiều muối
Trong giai đoạn đầu thai kỳ, việc giữ ổn định huyết áp là yếu tố then chốt để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ lẫn thai nhi. Mẹ bầu cần chú ý không nên ăn quá mặn hay dùng nhiều thức ăn chế biến sẵn chứa hàm lượng muối cao. Dưa muối thường chứa nhiều muối và gia vị, có nguy cơ làm tăng huyết áp, tạo áp lực không tốt lên hệ tim mạch và thận của mẹ bầu. Ngoài ra, một số sản phẩm lên men thiếu kiểm soát về thời gian và nhiệt độ cũng có thể chứa vi sinh vật gây hại.

4. Rau ngót, rau răm, củ dền và nguyên tắc lựa chọn rau xanh an toàn
Rau ngót là nguồn cung cấp vitamin tốt, nhưng trong một số trường hợp, rau ngót tươi có thể chứa chất làm co bóp tử cung, nhất là khi dùng với liều lượng cao hoặc uống nước ép rau ngót sống. Bên cạnh đó, rau răm cũng được khuyến cáo hạn chế sử dụng trong giai đoạn tam cá nguyệt thứ nhất vì có khả năng gây kích thích tử cung. Đối với củ dền, một số ý kiến cho rằng mức độ nitrate cao trong nguyên liệu này có thể không phù hợp với sức khỏe thai phụ khi lạm dụng. Tốt nhất, mẹ bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng những loại rau củ trên, cũng như luôn duy trì nguyên tắc nấu chín kỹ và lựa chọn nguồn rau an toàn.

5. Thịt sống, tái, hoặc chưa nấu chín kỹ
Bs Bích Trang BMT thường khuyến cáo các mẹ bầu tuyệt đối tránh xa các món thịt sống (gỏi, tái, bò bít tết chế biến ở nhiệt độ chưa đủ chín), trứng sống hay hải sản còn sống như sushi, sashimi... Các thực phẩm này có tỷ lệ mang vi khuẩn Toxoplasma, Salmonella, E. coli và Listeria cao, gây nhiễm trùng và nguy hiểm cho bào thai. Hãy đảm bảo tất cả thực phẩm từ thịt lợn, thịt gà, thịt bò, hải sản đều phải được nấu chín kỹ, đạt nhiệt độ an toàn để loại bỏ rủi ro nhiễm khuẩn.

6. Cá chứa nhiều thủy ngân và cách chọn cá an toàn
Không thể phủ nhận, cá là một phần quan trọng trong chế độ dinh dưỡng, cung cấp nguồn protein, acid béo omega-3 có lợi cho sự phát triển não bộ. Tuy nhiên, trong 3 tháng đầu thai kỳ, mẹ bầu cần tránh xa các loại cá có hàm lượng thủy ngân cao như cá kiếm, cá ngừ đại dương, cá mập, cá thu vua hay cá cam lớn. Thủy ngân có thể tích tụ và ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh của thai nhi, nhất là trong giai đoạn phát triển quan trọng. Thay vì chọn loại cá này, mẹ bầu có thể ăn cá hồi, cá trích, cá mòi, đảm bảo lượng thủy ngân thấp và vẫn có nhiều dưỡng chất tốt.

7. Gan động vật và các thực phẩm giàu vitamin A quá mức
Một trong những khuyến nghị dinh dưỡng được đưa ra là không nên tiêu thụ quá nhiều gan động vật trong thai kỳ, đặc biệt ở 3 tháng đầu. Gan động vật giàu vitamin A, song nếu dùng quá mức có thể gây dư thừa vitamin A, dẫn tới nguy cơ dị tật bẩm sinh và tổn thương gan cho thai nhi. Vì thế, mẹ bầu nên hạn chế các món gan xào, gan luộc, và chỉ nên bổ sung vitamin A theo liều lượng được bác sĩ chỉ định.

8. Thực phẩm chế biến sẵn và chứa nhiều chất bảo quản
Thực phẩm đóng hộp như thịt hộp, xông khói, xúc xích, mì tôm hay đồ ăn nhanh giàu muối, dầu mỡ và chất bảo quản. Chúng không mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng, thậm chí làm gia tăng nguy cơ phù nề, tăng cân mất kiểm soát, huyết áp cao, đái tháo đường thai kỳ. Trong 3 tháng đầu, việc chú tâm chế độ ăn “tự nấu, tự chọn nguyên liệu” là bí quyết để đảm bảo lành mạnh nhất, vừa giúp mẹ bầu kiểm soát chất lượng bữa ăn, vừa giảm thiểu nguy cơ nhiễm khuẩn hay dùng quá liều chất phụ gia.

9. Các chất kích thích: rượu, thuốc lá, cà phê
Không chỉ trong 3 tháng đầu mà suốt thai kỳ, mẹ bầu cần tuân thủ nghiêm ngặt việc tránh xa rượu, bia, thuốc lá do đây là những yếu tố hàng đầu dẫn đến sảy thai, sinh non, cân nặng thai nhi thấp, nguy cơ dị tật bẩm sinh. Ngoài ra, caffeine trong cà phê, trà đặc cũng có thể gây kích thích thần kinh, ảnh hưởng đến tim mạch của cả mẹ và thai nhi. Mỗi ngày mẹ bầu không nên nạp quá 200 mg caffeine. Tốt nhất, nếu có thể, nên giảm dần để loại bỏ hoàn toàn nguy cơ.

10. Sữa và các chế phẩm không tiệt trùng
Mẹ bầu được khuyến khích bổ sung sữa và các chế phẩm từ sữa để tăng cường canxi, protein. Tuy nhiên, hãy ưu tiên sữa tiệt trùng, phô mai tiệt trùng (cheddar, parmesan, mozzarella), sữa chua tiệt trùng. Các loại phô mai mềm làm từ sữa chưa tiệt trùng (brie, camembert, roquefort), sữa tươi chưa qua xử lý nhiệt có thể chứa vi khuẩn Listeria và các mầm bệnh nguy hiểm. Bên cạnh đó, phô mai xanh, phô mai lên men không rõ nguồn gốc cũng cần tránh tuyệt đối trong 3 tháng đầu thai kỳ.

11. Rau mầm, các loại nấm và nguyên tắc “nấu chín”
Các loại mầm giá, mầm lúa mì, mầm bông cải… chứa nhiều enzym, chất xơ, nhưng cũng rất dễ tiềm ẩn vi khuẩn Salmonella, E. coli. Việc rửa sạch thông thường khó loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn bám trong kẽ mầm. Do đó, mẹ bầu cần nấu chín để đảm bảo an toàn. Đối với các loại nấm, chọn nấm tươi an toàn, sơ chế kỹ và nấu chín ở nhiệt độ cao. Tuyệt đối không dùng nấm lạ hoặc nấm có nguồn gốc không rõ ràng để tránh ngộ độc.

12. Các loại thực phẩm và đồ uống thảo dược chưa được chứng minh an toàn
Những thức uống từ thảo dược như trà gừng, trà cam thảo, trà hoa cúc có thể đem lại nhiều lợi ích. Tuy nhiên, không phải loại thảo mộc nào cũng an toàn với phụ nữ mang thai. Nhiều loại thảo dược có thể gây kích thích tử cung, dẫn đến co bóp sớm hoặc tăng nguy cơ sảy thai. Mẹ bầu nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm bổ sung hoặc trà thảo dược nào. Việc tự ý sử dụng, dù là nguyên liệu thiên nhiên, cũng tiềm ẩn rủi ro.

13. Lưu ý về thay đổi khẩu vị và cơn thèm ăn
Trong 3 tháng đầu, mẹ bầu thường trải qua tình trạng nghén, thay đổi khẩu vị, thích hoặc ghét đột ngột một số mùi vị. Có trường hợp xuất hiện biểu hiện “pica” – thèm ăn những chất phi thực phẩm như đất sét, bột giặt… Đó không chỉ là dấu hiệu tâm lý mà còn có thể liên quan đến thiếu hụt vi chất. Bs Bích Trang BMT khuyên mẹ bầu khi gặp hiện tượng này, nên lập tức thông báo với cán bộ y tế để được thăm khám và bổ sung dinh dưỡng hợp lý.

14. Tại sao 3 tháng đầu là giai đoạn quan trọng nhất
Tam cá nguyệt thứ nhất là khoảng thời gian hình thành các cơ quan quan trọng của thai nhi. Mọi sai lầm trong ăn uống, sinh hoạt đều có thể gây những tác động tiêu cực dài lâu. Đặc biệt, vi khuẩn, virus, ký sinh trùng xâm nhập trong giai đoạn này thường dễ dẫn đến dị tật hoặc mất an toàn. Chính vì vậy, những thực phẩm cần kiêng cử khi mang thai 3 tháng đầu là vấn đề được các chuyên gia y tế nhấn mạnh và khuyến cáo rộng rãi.

15. Bật mí bí quyết ăn uống lành mạnh để hỗ trợ thai nhi phát triển

• Đảm bảo bữa ăn đầy đủ các nhóm dưỡng chất: protein, chất béo lành mạnh, vitamin, khoáng chất, chất xơ.
• Chọn thực phẩm tươi, sạch, rõ nguồn gốc.
• Hạn chế thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ, nhiều đường.
• Uống đủ nước, có thể bổ sung nước trái cây tươi ép (đã rửa sạch, gọt vỏ) để tăng cường vitamin.
• Nghe theo hướng dẫn của bác sĩ về chế độ dinh dưỡng, bổ sung vitamin và khoáng chất phù hợp với từng giai đoạn.

16. Kết luận
Trên đây là tổng hợp những thực phẩm cần kiêng cử khi mang thai 3 tháng đầu cùng những khuyến cáo quan trọng từ Bs Bích Trang BMT – Chuyên gia chăm sóc sức khỏe Mẹ và Bé. Chọn lọc thực phẩm phù hợp trong giai đoạn tam cá nguyệt thứ nhất không chỉ giúp bảo vệ mẹ bầu khỏi các nguy cơ tiềm ẩn như sảy thai, ngộ độc hay nhiễm khuẩn, mà còn đảm bảo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của thai nhi. Hãy ưu tiên thực phẩm tươi sống, chế biến an toàn, tránh nạp quá nhiều muối, đường, dầu mỡ. Đồng thời, mẹ bầu nên lập kế hoạch dinh dưỡng khoa học, tham khảo ý kiến chuyên gia để có một thai kỳ vui khỏe, an toàn và trọn vẹn hạnh phúc. Thực đơn lành mạnh, lối sống tích cực, kết hợp nghỉ ngơi điều độ sẽ là chìa khóa cho hành trình mang thai đầy ý nghĩa và thành công.