Mẹ cần làm gì khi con bị sốt? Chia sẻ từ BS Bích Trang BMT

Nhìn thấy con bị sốt luôn là một trải nghiệm khiến nhiều bà mẹ lo lắng. Từ góc độ chuyên môn, BS Bích Trang BMT khẳng định rằng sốt ở trẻ là dấu hiệu cho thấy cơ thể con đang phản ứng với các tác nhân gây bệnh hoặc có những thay đổi nhất định bên trong. Hiểu rõ về nguyên nhân, cách nhận biết và biện pháp xử trí sẽ giúp mẹ bình tĩnh hơn, đồng thời mang lại cho con sự chăm sóc đúng đắn và an toàn. Vậy mẹ cần làm gì khi con bị sốt? 

1. Khái niệm về sốt và cách nhận biết
Sốt ở trẻ nhỏ được định nghĩa khi nhiệt độ cơ thể cao hơn mức bình thường, thường là trên 38°C khi đo ở hậu môn hoặc miệng, trên 37,5°C nếu đo ở nách. Theo quan sát lâm sàng, sốt xuất hiện chủ yếu do cơ thể trẻ đang chống lại tình trạng nhiễm trùng. Các tác nhân gây sốt bao gồm virus, vi khuẩn, phản ứng do tiêm chủng, mọc răng ở trẻ nhỏ hoặc đôi khi do môi trường quá nóng. Nếu mẹ không nắm rõ cách đo nhiệt độ, có thể sử dụng nhiệt kế điện tử ở nách hoặc tai một cách cẩn thận, thường xuyên ghi chép lại chỉ số để theo dõi diễn tiến.
Từ kinh nghiệm của bác sĩ, mẹ có thể nhận biết sốt dựa trên các biểu hiện như: con quấy khóc, bứt rứt, mệt mỏi, chán ăn, ngủ nhiều hơn hoặc đổ mồ hôi. Một số bé lại trở nên cáu gắt hoặc buồn ngủ bất thường. Tuy nhiên, đó chỉ là những dấu hiệu chung chung, bởi không phải bé nào cũng có biểu hiện giống nhau. Việc đo nhiệt độ bằng nhiệt kế và quan sát phản ứng của trẻ là phương pháp chính xác nhất để xác định liệu con có đang bị sốt hay không.
 

2. Nguyên tắc cơ bản khi chăm sóc trẻ bị sốt
Theo chia sẻ của BS Bích Trang BMT, bước đầu khi con bị sốt là phải đảm bảo con được chăm sóc đúng cách nhằm giảm bớt khó chịu và hạn chế nguy cơ biến chứng. Một số nguyên tắc cơ bản bao gồm:

• Bổ sung đủ nước: Khi sốt, trẻ dễ bị mất nước thông qua mồ hôi, hơi thở nóng. Do đó, cần cho trẻ uống nhiều nước lọc, dung dịch điện giải hoặc nước trái cây tươi giàu vitamin. Việc bù nước thường xuyên sẽ giúp ổn định thân nhiệt và duy trì các chức năng sinh lý.
• Giữ môi trường mát mẻ: Nhiệt độ phòng nên duy trì ở mức vừa phải, có thể khoảng 26-28°C. Nếu môi trường quá nóng bức, cơ thể con càng khó thoát nhiệt; ngược lại, phòng quá lạnh có thể khiến con không thoải mái. Mẹ cần tránh những nơi gió lùa mạnh trực tiếp vào bé.
• Lựa chọn trang phục phù hợp: Một số mẹ sợ con lạnh nên mặc nhiều lớp quần áo hoặc đắp chăn dày cho con. Tuy nhiên, nếu ủ ấm quá mức, nhiệt độ cơ thể con sẽ không thoát ra ngoài, làm sốt nặng hơn. Tốt nhất chỉ nên mặc quần áo mỏng, thoáng khí.
• Khuyến khích nghỉ ngơi: Khi bé bị sốt, hệ thống miễn dịch cần thêm năng lượng để chống lại tác nhân gây bệnh. Do đó, mẹ phát hiện con có dấu hiệu mệt mỏi, hãy cho con nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc, hạn chế các hoạt động gắng sức.

3. Sử dụng thuốc hạ sốt an toàn
Nếu nhiệt độ cơ thể con tăng trên 38,5°C hoặc con có biểu hiện khó chịu, quấy khóc nhiều, mẹ có thể cân nhắc sử dụng thuốc hạ sốt như Paracetamol (còn gọi là Acetaminophen). Khi sử dụng, cần tuân theo chỉ định của bác sĩ hoặc hướng dẫn ghi trên bao bì, tuyệt đối không tự ý tăng liều. Paracetamol thường an toàn cho trẻ trên ba tháng tuổi, trong khi Ibuprofen có thể được dùng cho trẻ trên sáu tháng tuổi nếu có chỉ định. Tuy nhiên, Aspirin không được khuyến khích ở trẻ em vì nó liên quan đến nguy cơ mắc hội chứng Reye, gây tổn thương não và gan.
Lời khuyên từ BS Bích Trang BMT cũng nhấn mạnh rằng khi cho con dùng thuốc hạ sốt, bố mẹ nên tuân thủ nghiêm ngặt liều dùng, không nên cho bé uống thuốc quá dày hoặc quá liều, bởi điều này có thể dẫn đến ngộ độc gan. Nếu đã dùng thuốc theo đúng hướng dẫn mà sốt không giảm, mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có biện pháp điều trị kịp thời.

4. Phương pháp hạ sốt hỗ trợ tại nhà
Bên cạnh thuốc hạ sốt, mẹ có thể áp dụng các biện pháp đơn giản khác nhằm giúp con giảm khó chịu:

• Lau người bằng nước ấm: Dùng khăn ấm để lau vùng nách, bẹn, trán, cổ. Đây là những khu vực có mạch máu gần bề mặt da, giúp tản nhiệt hiệu quả. Không nên dùng nước lạnh hay chườm đá trực tiếp vì sẽ khiến trẻ run lạnh, gây co mạch ngoại vi, cản trở quá trình thoát nhiệt.
• Uống nhiều nước hoặc chất lỏng dễ hấp thụ: Bên cạnh nước lọc nên bổ sung các loại nước trái cây, sữa, súp để tăng cường dinh dưỡng và bù điện giải. Nếu trẻ đã ăn dặm, mẹ có thể chuẩn bị cháo loãng, canh hầm để bé vừa dễ nuốt, vừa bổ sung dưỡng chất.
• Mát-xa nhẹ nhàng: Một số trẻ cảm thấy dễ chịu khi được mát-xa bằng các động tác nhẹ nhàng, điều này có thể giúp bé thư giãn và hỗ trợ tuần hoàn máu. Tuy nhiên, mẹ cần lưu ý tránh mát-xa quá mạnh hoặc thực hiện ở nơi không đủ ấm.

5. Theo dõi sát sao và nhận biết dấu hiệu cảnh báo
Quan sát tiến triển của con là bước quan trọng để kịp thời phát hiện bất thường. Mẹ nên kiểm tra nhiệt độ của con thường xuyên (khoảng 4-6 giờ một lần). Nếu sốt kéo dài hơn 2 ngày, không thuyên giảm khi dùng thuốc hoặc kèm theo các dấu hiệu nghiêm trọng, cần liên hệ bác sĩ hoặc đưa con đến cơ sở y tế gần nhất. Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo cho thấy con có thể đang gặp tình trạng nghiêm trọng:

• Trẻ co giật: Cơn co giật do sốt thường gặp ở trẻ từ 6 tháng đến 5 tuổi. Dù phần lớn các cơn co giật do sốt không nguy hiểm, nhưng lần đầu tiên xảy ra mẹ vẫn nên đưa con đi khám để loại trừ các nguy cơ động kinh hoặc viêm não, viêm màng não.
• Trẻ khó thở, thở nhanh hoặc tím tái: Đây có thể là triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp nặng, viêm phổi hoặc các bệnh lý hô hấp nghiêm trọng.
• Trẻ bỏ ăn, nôn trớ nhiều hoặc có dấu hiệu mất nước nặng: Miệng khô, khóc không có nước mắt, đi tiểu ít là một vài biểu hiện gợi ý mất nước trầm trọng.

Đối với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi, khi bị sốt, mẹ cần đưa con đi khám ngay lập tức. Cơ thể trẻ sơ sinh còn rất non nớt, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, do đó dễ xảy ra các biến chứng nhanh hơn so với trẻ lớn.

6. Phòng ngừa sốt và nâng cao sức đề kháng của con
BS Bích Trang BMT nhấn mạnh rằng, thay vì chỉ tập trung vào việc “Mẹ cần làm gì khi con bị sốt?”, các bà mẹ nên chú trọng đến khâu phòng ngừa, tăng cường đề kháng. Một số biện pháp căn bản có thể áp dụng:

• Tiêm chủng đầy đủ: Hãy đảm bảo rằng con được tiêm chủng theo lịch của Bộ Y tế, bao gồm các loại vaccine phòng sởi, cúm, viêm phổi, ho gà, bạch hầu, uốn ván. Tiêm chủng giúp cơ thể con tạo kháng thể, giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh nhiễm trùng.
• Giữ gìn vệ sinh: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng cho cả mẹ và bé. Khi có người trong gia đình bị cúm hoặc cảm lạnh, cần hạn chế để bé tiếp xúc quá gần, đồng thời dọn dẹp, làm sạch nhà cửa, vật dụng sinh hoạt.
• Chế độ ăn cân đối: Để con có sức đề kháng tốt, mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng gồm đủ các nhóm: tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Việc ăn thêm rau xanh, trái cây tươi sẽ giúp tăng cường vitamin, khoáng chất cần thiết cho cơ thể bé.
• Sữa mẹ cho trẻ nhỏ: Với những bé dưới 6 tháng tuổi, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng lý tưởng, giúp bảo vệ con khỏi nhiều tác nhân gây bệnh. Nếu có thể, nên duy trì sữa mẹ đến ít nhất 12 tháng đầu đời của con để trẻ nhận được nhiều kháng thể quý giá.

7. Chú ý đến giấc ngủ và hoạt động
Trong quá trình chăm sóc con bị sốt, mẹ nên chú ý tới giấc ngủ của bé. Khi quấy khóc hoặc khó ngủ, con thường mệt mỏi, bài tiết hormone kém, dẫn đến quá trình phục hồi bị kéo dài. Mẹ có thể vỗ về, bế ẵm nhẹ nhàng hoặc tạo không gian yên tĩnh để con dễ đi vào giấc ngủ. Ngoài ra, khi con đã hạ sốt và sức khỏe ổn định trở lại, việc cho con hoạt động nhẹ nhàng, phù hợp lứa tuổi (chẳng hạn bò quanh nhà, tập đi, chơi lắp ráp, tô màu) sẽ giúp cơ thể bé sớm hồi phục. Tuy nhiên, mẹ nên tránh để con vận động quá mạnh ngay sau đợt sốt kéo dài.

8. Kinh nghiệm từ thực tiễn của BS Bích Trang BMT
Trong quá trình thăm khám, BS Bích Trang BMT thường gặp không ít trường hợp mẹ lo lắng quá mức khi thấy con hơi ấm đầu, dẫn đến việc lạm dụng thuốc hạ sốt hoặc mặc quần áo quá dày, chườm lạnh, gây ra nhiều tác hại không mong muốn. VD: trẻ run rẩy, co mạch, thậm chí có thể bị bỏng lạnh nếu chườm đá không đúng cách. Ngoài ra, một số mẹ thường truyền miệng các “bí quyết” chưa được kiểm chứng như cho con uống lá cây lạ, dùng rượu để hạ sốt… khiến làn da mỏng manh của bé bị kích ứng hoặc gây ngộ độc.
Bác sĩ cũng khuyến khích mẹ giữ thái độ bình tĩnh, theo dõi các dấu hiệu sinh tồn của trẻ theo khung giờ, đồng thời không ngại hỏi ý kiến bác sĩ chuyên khoa Nhi nếu có biểu hiện bất thường. Khi mức độ sốt nhẹ (dưới 38,5°C) và con vẫn chơi đùa, ăn uống bình thường, mẹ có thể áp dụng biện pháp chăm sóc tại nhà. Nhưng khi nhiệt độ tăng quá cao kèm tình trạng li bì, co giật, thở gấp, nôn mửa, dấu hiệu mất nước… đừng chần chừ đưa bé đi khám để nhận tư vấn kịp thời.

9. Tầm quan trọng của việc theo dõi liên tục
Trong những ngày con ốm, mẹ có thể ghi chú vào một cuốn sổ nhỏ, bao gồm: nhiệt độ đo được, khung giờ cho con uống thuốc, lượng nước con uống, số lần bé đi vệ sinh, mức độ tỉnh táo, biểu hiện ăn uống, ngủ nghỉ. Những thông tin này vô cùng hữu ích khi trao đổi với bác sĩ, giúp việc chẩn đoán trở nên chính xác và đầy đủ hơn. Hơn nữa, việc ghi lại tiến triển của con còn giúp mẹ phát hiện kịp thời nếu có bất thường xảy ra, từ đó tránh được những rủi ro không đáng có.

10. Lời kết
“Mẹ cần làm gì khi con bị sốt?” là câu hỏi điển hình của hầu hết các bà mẹ, và nó luôn cần câu trả lời vừa chính xác, vừa đầy đủ. Dưới góc nhìn của BS Bích Trang BMT, mẹ cần tuân thủ những bước chăm sóc từ cơ bản như theo dõi nhiệt độ, bổ sung nước, giữ phòng thông thoáng, cho đến các biện pháp can thiệp bằng thuốc hạ sốt đúng liều và kịp thời đi khám khi cần thiết. Để bảo vệ con yêu, mẹ cũng nên chú trọng vấn đề phòng ngừa, từ việc duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống, tiêm phòng đầy đủ, đến đảm bảo một chế độ dinh dưỡng khoa học.
Trong quá trình chăm sóc, bất kỳ lúc nào người mẹ cảm thấy chưa an tâm, hãy tìm gặp chuyên gia y tế hoặc bác sĩ Nhi khoa. Đừng chủ quan với bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, đặc biệt ở trẻ sơ sinh. Hy vọng rằng thông qua chia sẻ này, các mẹ sẽ vững tin hơn trong việc phát hiện và xử trí khi bé bị sốt, để con được an toàn, mau chóng khỏe mạnh và tiếp tục phát triển toàn diện.
Ghi nhớ rằng sốt không phải lúc nào cũng là điều xấu: đó còn là phản ứng tự nhiên của cơ thể giúp con chống lại bệnh tật. Điều quan trọng là mẹ cần nhận biết thời điểm và cách thức can thiệp phù hợp. Từ những kinh nghiệm quý báu của BS Bích Trang BMT, mong rằng các mẹ đã tìm thấy câu trả lời đầy đủ cho câu hỏi: “Mẹ cần làm gì khi con bị sốt?”. Hãy luôn theo dõi sát sao diễn tiến của con, chuẩn bị sẵn sàng kiến thức và tâm lý vững vàng, để cùng con vượt qua những giai đoạn ốm vặt này một cách nhẹ nhàng và an toàn nhất.