Những bệnh lý thường gặp khi mang thai - Chia sẻ từ Bs Bích Trang BMT – Chuyên gia chăm sóc sức khỏe Mẹ và Bé

Mang thai là một hành trình đặc biệt trong cuộc đời của mỗi người phụ nữ. Tuy nhiên, đây cũng là giai đoạn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe, đòi hỏi bà bầu phải nắm rõ kiến thức cơ bản để phòng tránh và phát hiện sớm các triệu chứng bất thường.

Trong bài viết này, Bs Bích Trang BMT sẽ chia sẻ cho chúng ta hiểu những bệnh lý thường gặp khi mang thai, các dấu hiệu nhận biết và biện pháp hữu ích để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và bé.

I. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC THEO DÕI SỨC KHỎE KHI MANG THAI
Ngay từ lúc phát hiện có thai, mẹ bầu cần tuân thủ lịch khám thai định kỳ để theo dõi sự phát triển của thai nhi cũng như kịp thời phát hiện những bất thường. Việc thăm khám không chỉ giúp đánh giá cân nặng, huyết áp hay chỉ số đường huyết mà còn tầm soát những nguy cơ như nhiễm trùng, dị tật thai nhi, bệnh lý nền của mẹ. Qua đó, mẹ bầu sẽ được tư vấn chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi, vận động phù hợp nhất.

II. CÁC BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP KHI MANG THAI
1. SẨY THAI
Đây là tình trạng thai bị tống ra khỏi buồng tử cung trước tuần thứ 20 của thai kỳ. Sẩy thai thường xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau:

• Hở eo cổ tử cung: Khi cổ tử cung yếu, không đủ khả năng đóng kín để giữ thai.
• Viêm nhiễm vùng phụ khoa: Nhiễm trùng làm ảnh hưởng đến môi trường trong tử cung.
• Tử cung dị dạng, u xơ tử cung: Các bất thường cấu trúc tạo điều kiện cho thai khó bám vững.
• Bất thường về nhiễm sắc thể: Bào thai không phát triển bình thường.
• Triệu chứng đặc trưng thường là ra máu âm đạo và đau bụng. Khi gặp những dấu hiệu này, mẹ bầu cần đến bệnh viện kiểm tra ngay. Biện pháp phòng ngừa bao gồm: sinh hoạt nhẹ nhàng, tránh mang vác nặng, chú ý vệ sinh và tuân thủ lịch thăm khám trước sinh.

2. THAI NGOÀI TỬ CUNG
Thai ngoài tử cung xảy ra khi trứng được thụ tinh làm tổ ở vị trí ngoài buồng tử cung, thường gặp nhất ở ống dẫn trứng. Nếu không phát hiện sớm, tình trạng này có thể gây vỡ ống dẫn trứng, dẫn đến chảy máu ổ bụng nguy hiểm cho tính mạng.
Triệu chứng thường gặp:

• Đau bụng dữ dội, đặc biệt là một bên bụng
• Chảy máu âm đạo

Khi nghi ngờ mắc phải thai ngoài tử cung, cần nhập viện khám và điều trị kịp thời để ngăn ngừa biến chứng.

3. TĂNG HUYẾT ÁP (HUYẾT ÁP CAO)
Do sự thay đổi hormone và áp lực lưu thông máu tăng lên, nhiều phụ nữ mang thai có thể gặp tình trạng tăng huyết áp. Việc huyết áp cao không được kiểm soát sẽ dẫn đến nguy cơ tiền sản giật, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cả mẹ lẫn bé.
Nguyên nhân chủ yếu:
Hẹp động mạch hoặc bất thường về tuần hoàn
Ảnh hưởng của một số bệnh nền như bệnh lý thận
Triệu chứng ban đầu có thể không rõ ràng nhưng nếu không theo dõi, huyết áp cao có thể khiến thai nhi chậm phát triển, dẫn đến sinh non hoặc các biến cố nguy hiểm khác. Để phòng ngừa, mẹ bầu cần theo dõi huyết áp thường xuyên, giảm ăn mặn, hạn chế căng thẳng, kết hợp với vận động nhẹ nhàng theo chỉ định của bác sĩ.

4. TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ (ĐÁI THÁO ĐƯỜNG THAI KỲ)
Tiểu đường thai kỳ là tình trạng đường huyết tăng cao lần đầu tiên được phát hiện trong giai đoạn mang thai. Tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng như thai to (macrosomia), tăng nguy cơ chấn thương khi sinh, hoặc nguy cơ hạ đường huyết ở trẻ sau sinh.
Nguyên nhân:

• Sự thay đổi hormone trong thai kỳ ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa đường

Triệu chứng:

• Khát nhiều, đi tiểu nhiều lần
• Mệt mỏi, uể oải

Biện pháp:

• Kiểm soát chế độ ăn uống: hạn chế đồ ngọt, tăng rau xanh
• Tập thể dục nhẹ nhàng nhưng đều đặn
• Theo dõi đường huyết tại nhà và thăm khám định kỳ để kịp thời điều chỉnh liều insulin nếu cần.
•  

5. NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Sức đề kháng và cấu trúc hệ tiết niệu thay đổi khiến phụ nữ mang thai dễ nhiễm trùng hơn. Vi khuẩn thường xâm nhập ngược dòng và gây ra các triệu chứng khó chịu.
Triệu chứng:

• Tiểu buốt, tiểu rắt, có thể kèm sốt
• Đau tức vùng bụng dưới
• Khi phát hiện sớm, bệnh sẽ được điều trị bằng kháng sinh an toàn cho thai nhi. Nếu để kéo dài, nhiễm trùng có thể lan lên thận gây viêm thận, dẫn đến nhiễm trùng toàn thân vô cùng nguy hiểm.

6. VẤN ĐỀ SỨC KHỎE TÂM THẦN (TRẦM CẢM)
Thay đổi hormone liên tục kết hợp với căng thẳng, lo lắng trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm hay rối loạn lo âu ở một số phụ nữ. Dấu hiệu thường bao gồm buồn bã kéo dài, mất hứng thú với các hoạt động trước đây ưa thích, thay đổi giấc ngủ, ăn uống, đôi khi kèm ý nghĩ tiêu cực.
Giải pháp:
Mở lòng chia sẻ với người thân, bạn bè, các chuyên gia tâm lý
Tham gia các lớp tiền sản, hội nhóm hỗ trợ để hiểu rõ giai đoạn mang thai
Khi cần, có thể sử dụng thuốc hoặc liệu pháp tinh thần dưới hướng dẫn của chuyên gia.

7. THIẾU MÁU
Thiếu máu do thiếu sắt thường xảy ra trong thời kỳ thai nghén vì cơ thể cần nhiều chất sắt để sản xuất hồng cầu nuôi dưỡng thai nhi. Dấu hiệu nhận biết:
Mệt mỏi, da xanh xao, hay hoa mắt chóng mặt
Hụt hơi khi hoạt động
Mẹ bầu nên tăng cường thực phẩm giàu sắt như thịt đỏ, rau xanh đậm, các loại đậu hay hải sản. Bổ sung viên sắt theo chỉ định của bác sĩ cũng là biện pháp hiệu quả.

8. CẢM CÚM
Phụ nữ mang thai có hệ miễn dịch nhạy cảm, dễ mắc các bệnh như cảm cúm. Nếu không điều trị dứt điểm, bệnh cúm có thể gây biến chứng khác.
Triệu chứng:

• Sốt, ho, đau đầu, sổ mũi
• Mệt mỏi toàn thân
• Mẹ bầu nên hạn chế tự ý dùng thuốc, tốt nhất hỏi ý kiến bác sĩ trước khi uống bất kỳ loại dược phẩm nào. Bên cạnh đó, nghỉ ngơi và bù nước đầy đủ rất quan trọng.

9. SINH NON
Sinh non là hiện tượng em bé chào đời trước tuần 37 của thai kỳ. Nguyên nhân rất đa dạng:

• Tăng huyết áp, nhiễm trùng
• Tử cung bất thường
• Chấn thương hoặc stress quá mức

Dấu hiệu cảnh báo:

• Đau bụng kèm cơn gò tử cung dày đặc
• Ra dịch nhầy, hoặc ra nước ối
• Khi thấy bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ, mẹ bầu nên tới bệnh viện để kiểm tra và được chỉ định liệu pháp giảm cơn co nếu cần thiết.

10. HỘI CHỨNG CAO HUYẾT ÁP (TIỀN SẢN GIẬT)
Tiền sản giật là tình trạng tăng huyết áp kèm theo protein niệu, có thể tiến triển thành sản giật nguy hiểm. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tai biến thai sản. Triệu chứng bao gồm nhức đầu, mắt mờ, phù nề, tăng cân nhanh bất thường.
Biện pháp:

• Theo dõi huyết áp thường xuyên
• Kiểm tra protein niệu và xét nghiệm chức năng gan thận
• Tuân thủ chế độ ăn giảm muối, hạn chế mỡ và đường đơn

III. NHỮNG VẤN ĐỀ KHÁC CẦN LƯU Ý
1. SPONTANEOUS HEMOPERITONEUM (SHiP)
Mặc dù hiếm gặp, đây là tình trạng chảy máu trong ổ bụng tự phát, thường xảy ra ở giai đoạn thai kỳ thứ hai hoặc thứ ba. Nguyên nhân liên quan đến vỡ các mạch máu tử cung hoặc buồng trứng rất mong manh, đặc biệt trong điều kiện máu tưới nhiều hơn khi mang thai. Biểu hiện: đau bụng dữ dội, nôn ói kèm dấu hiệu sốc do thiếu máu cấp. Đây là trường hợp khẩn cấp và cần can thiệp ngoại khoa ngay.

2. NHỮNG RỐI LOẠN ĐẶC BIỆT LIÊN QUAN ĐẾN NHAU THAI (PLACENTA ACCRETA SPECTRUM DISORDERS – PASDs)
Đây bao gồm nhau cài răng lược (placenta accreta), nhau cài sâu (increta), nhau cài xuyên (percreta) do nhau bám chặt bất thường vào thành tử cung, thường gặp ở người từng mổ lấy thai. Nếu không phát hiện, nguy cơ băng huyết sau sinh rất cao, gây tổn thương nghiêm trọng, đôi khi phải cắt bỏ tử cung để cầm máu.

3. BÉO PHÌ VÀ CÁC RỦI RO LIÊN QUAN
Béo phì làm tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ, cao huyết áp và tỉ lệ sinh mổ. Sau sinh, mẹ bầu dễ bị giữ cân, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe. Do đó, việc kiểm soát cân nặng khi mang thai cần kết hợp chế độ dinh dưỡng hợp lý, tránh ăn quá nhiều đồ ngọt, đồ ăn nhanh. Đồng thời, tập luyện nhẹ nhàng (như đi bộ hoặc yoga) cũng giúp giảm nguy cơ biến chứng.

4. CHỨNG TIỂU KHÔNG TỰ CHỦ (URINARY INCONTINENCE)
Thường xuất hiện do cơ sàn chậu bị yếu đi dưới áp lực của thai nhi, nhất là về cuối thai kỳ. Biện pháp cải thiện:
Luyện tập Kegel:

• Tập trung vào việc siết và thả cơ sàn chậu, thực hiện đều đặn mỗi ngày.
• Hạn chế chất kích thích bàng quang như caffeine.
• Thực hiện động tác nâng hông nhẹ để tăng độ săn chắc của cơ bụng và lưng.

5. CÁC VẤN ĐỀ CƠ XƯƠNG KHỚP
Sự gia tăng trọng lượng của thai nhi khiến cột sống chịu nhiều áp lực, dẫn đến đau lưng, đau hông, đau khớp háng. Bên cạnh đó, hormone relaxin làm giãn dây chằng, gia tăng nguy cơ chấn thương nếu vận động sai tư thế.
Cách giảm khó chịu:

• Mang đai hỗ trợ bụng để giảm gánh nặng cho cột sống
• Tập các bài vận động nhẹ, yoga, bơi lội hoặc đi bộ
• Giữ tư thế lưng thẳng, tránh mang giày cao gót quá lâu

6. BỆNH LÝ TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY – THỰC QUẢN (GERD)
Do hormon progesterone tăng, cơ vòng thực quản giãn, dẫn đến triệu chứng ợ nóng, ợ chua, khó nuốt. Để giảm thiểu, mẹ bầu nên chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ, không nằm ngay sau khi ăn, tránh các thức ăn nhiều gia vị và chất béo. Nếu triệu chứng quá nặng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng thuốc an toàn.

7. SỨC KHỎE TÂM LÝ VÀ CÁC RỐI LOẠN TRẦM CẢM
Ngoài trầm cảm tiền sản, nhiều phụ nữ cũng đối mặt với lo âu, căng thẳng kéo dài. Việc tự đánh giá tâm lý và trao đổi với bác sĩ sản khoa là cần thiết để phát hiện sớm.
Phương pháp hỗ trợ tinh thần:

• Tham gia hội thảo tiền sản, tìm hiểu kiến thức nuôi con
• Gặp gỡ bạn bè, gia đình, giữ tinh thần lạc quan
• Khi cần, áp dụng liệu pháp tư vấn chuyên sâu theo chỉ định

IV. LỜI KHUYÊN TỪ BS BÍCH TRANG BMT – CHUYÊN GIA CHĂM SÓC SỨC KHỎE MẸ VÀ BÉ
Theo kinh nghiệm lâm sàng, "Những bệnh lý thường gặp khi mang thai" đều có thể được phòng ngừa hoặc cải thiện đáng kể nếu chúng ta tuân thủ tốt lịch khám và áp dụng lối sống lành mạnh. Mỗi mẹ bầu nên:

• Giữ chế độ dinh dưỡng cân bằng: Tăng cường rau xanh, protein lành mạnh, hạn chế đường đơn và chất béo bão hòa.
• Duy trì vận động khoa học: Áp dụng các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga; tránh vận động mạnh đột ngột.
• Giảm căng thẳng: Tâm lý ảnh hưởng nhiều đến nội tiết. Nên sắp xếp thời gian nghỉ ngơi và tham gia các hoạt động thư giãn.
• Tránh tự ý dùng thuốc: Bất kỳ dược phẩm nào cũng cần được bác sĩ duyệt, tránh nguy cơ ảnh hưởng xấu đến thai nhi.
• Nắm rõ dấu hiệu bất thường: Khi gặp các hiện tượng như xuất huyết âm đạo, đau bụng dữ dội, phù nề đột ngột, nhức đầu có kèm rối loạn thị giác, hãy đi khám ngay.

V. KẾT LUẬN
Mang thai là quá trình đầy ý nghĩa nhưng cũng không kém phần thách thức. Nhận biết sớm "Những bệnh lý thường gặp khi mang thai" và tuân thủ hướng dẫn y tế là chìa khóa giúp phụ nữ an tâm trải qua thai kỳ khỏe mạnh. Từ những căn bệnh phổ biến như sẩy thai, tiểu đường thai kỳ, cao huyết áp đến các vấn đề phức tạp như Spontaneous Hemoperitoneum (SHiP) hoặc Placenta Accreta, mọi bà bầu đều cần lưu tâm. Song song đó, duy trì sự cân bằng về sức khỏe tinh thần sẽ giúp giai đoạn thai kỳ thêm vui vẻ, hạnh phúc.
Hy vọng qua "Chia sẻ từ Bs Bích Trang BMT – Chuyên gia chăm sóc sức khỏe Mẹ và Bé" và những thông tin trên, các mẹ bầu sẽ có thêm kiến thức để phòng tránh rủi ro và bảo vệ bản thân cũng như thai nhi một cách tốt nhất. Hãy luôn nhớ rằng, việc bảo vệ sức khỏe trong suốt thai kỳ không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là nền tảng giúp bé yêu chào đời an toàn và phát triển khỏe mạnh. Chúc các mẹ có một hành trình mang thai thật trọn vẹn và nhiều niềm vui.