Trứng không được thụ tinh sẽ như thế nào?

Nếu như ở nam giới tinh trùng được sản sinh liên tục, thì ở nữ giới mỗi tháng chỉ có một (đôi khi hai) noãn trưởng thành rời buồng trứng. Vậy điều gì xảy ra khi noãn đó không gặp được tinh trùng hoặc tinh trùng không thể xuyên qua lớp vỏ bảo vệ để thụ tinh?

Bs Bích Trang BMT – người có nhiều năm kinh nghiệm tư vấn sức khoẻ sinh sản – sẽ giúp chúng ta hiểu tường tận con đường “đi và về” của một trứng không được thụ tinh, những biểu hiện lâm sàng, cơ chế tự hủy ở cấp độ tế bào cũng như các lời khuyên để nữ giới chủ động theo dõi sức khỏe sinh sản.

1. Hành trình của noãn sau rụng trứng
Ở nửa đầu chu kỳ, hormone FSH và LH kích thích một nang trứng phát triển. Khoảng ngày 14 (trong chu kỳ 28 ngày), nang vỡ, giải phóng noãn vào loa vòi tử cung. Từ khoảnh khắc này, chiếc trứng mỏng manh chỉ có “cửa sổ sinh học” 12–24 giờ để gặp tinh trùng. Nếu cuộc hội ngộ không diễn ra, trứng nhanh chóng bước vào tiến trình thoái hoá sinh lý:

• Trong ống dẫn trứng, noãn bắt đầu mất nước, co lại, hệ thống ty thể suy giảm năng lượng.
• Các enzyme phân giải protein được kích hoạt, đặc biệt là nhóm caspase “chủ trì” quá trình chết tế bào theo chương trình (apoptosis).
• Lớp zona pellucida bao quanh trứng vẫn giữ nguyên cấu trúc, bảo vệ phần nhân và bào tương khỏi phản ứng miễn dịch, rồi cùng tan rã vài ngày sau đó.

2. Niêm mạc tử cung: “chiếc giường” không có khách
Vì không có phôi thai bám vào thành tử cung, lớp nội mạc – vốn dày lên dưới tác động của estrogen và progesterone – trở nên “thừa thãi”. Nồng độ hormone giảm mạnh, mạch máu co thắt, lớp niêm mạc bong ra, tạo nên kinh nguyệt. Đây chính là “sự trở về” cuối cùng của trứng không thụ tinh: phần lớn thành phần trứng đã tiêu biến, phần nhỏ còn lại theo dòng máu kinh ra ngoài cơ thể.

3. Cơ chế tự chết của trứng dưới lăng kính khoa học
Apoptosis ở noãn có những nét khác biệt so với các tế bào khác:

• Không cần phiên mã hay dịch mã mới: trứng mang sẵn bộ “vũ khí tự hủy” ngay từ giai đoạn chín (maturation).
• Sự lệ thuộc ty thể: khi năng lượng cạn kiệt, ty thể rò rỉ cytochrome c, hoạt hóa chuỗi phản ứng caspase 9 → caspase 3, cắt vỡ protein cấu trúc.
• Hình thái thoái hóa đặc thù: thay vì co tròn thành “thể apoptotic” nhỏ, trứng (đường kính ~120 µm) co xẹp từng phần, tạo xoang trống, tách vỏ – mô tả trên mô hình Xenopus.

4. Biểu hiện thường gặp khi trứng không được thụ tinh

• Phần lớn phụ nữ đều có chu kỳ “không thấy” trứng, nhưng sẽ “cảm” qua:
• Căng ngực, đau âm ỉ vùng lưng dưới 3–5 ngày trước kỳ kinh.
• Cảm giác chướng bụng, nặng bụng dưới do niêm mạc dày lên.
• Dịch âm đạo giảm dần, đặc quánh hơn sau thời điểm rụng trứng.
• Các dấu hiệu này hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, nếu đau bụng dữ dội, rong kinh kéo dài, kinh vón cục lớn, nên đi khám để loại trừ lạc nội mạc tử cung hoặc rối loạn hormone.

5. Tại sao trứng không được thụ tinh?

• Tắc ống dẫn trứng: viêm nhiễm, dính ống hoặc phẫu thuật vùng chậu cản đường tinh trùng.
• Rối loạn phóng noãn: hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), cường prolactin, suy buồng trứng sớm làm noãn kém trưởng thành.
• Chất lượng tinh trùng thấp: mật độ, khả năng di động kém không thể bơi tới đích.
• Nội mạc tử cung mỏng, u xơ lòng tử cung: tinh trùng gặp trứng nhưng phôi không thể bám, sớm thoái hóa.
• Yếu tố tuổi: từ 35 tuổi, tỷ lệ trứng có bất thường nhiễm sắc thể cao, làm giảm xác suất thụ tinh thành công.

6. Trứng không thụ tinh có nguy hiểm không?
Theo Bs Bích Trang, việc noãn thoái hóa là hoàn toàn sinh lý, không gây độc tố, không làm “ứ trứng” trong tử cung như nhiều chị em lo lắng. Cơ thể nữ giới được “lập trình” loại bỏ noãn hỏng để chuẩn bị cho chu kỳ kế tiếp. Chỉ khi tình trạng không rụng trứng kéo dài (vô kinh, hiếm muộn) hoặc kèm triệu chứng bất thường, chị em mới cần can thiệp y khoa.

7. Tác động tâm sinh lý khi trứng không được thụ tinh

• Thay đổi hormone kéo theo thay đổi tâm trạng: dễ cáu gắt, mệt mỏi, buồn ngủ.
• Mất máu trong kỳ kinh nếu kéo dài có thể gây thiếu sắt nhẹ, dẫn đến mệt mỏi.
• Lo lắng về khả năng mang thai: nhiều cặp vợ chồng cố gắng nhưng không thành công, căng thẳng trở thành vòng xoắn ảnh hưởng thêm đến rụng trứng.

8. Lời khuyên của Bs Bích Trang BMT để tăng khả năng thụ thai

• Theo dõi biểu đồ nhiệt độ cơ thể cơ bản (BBT), que thử rụng trứng, ghi nhật ký kinh nguyệt để xác định “cửa sổ vàng” 12–24 giờ.
• Duy trì BMI 18,5–23, bởi mỡ thừa hoặc thiếu cân đều gây rối loạn hormone.
• Bổ sung acid folic, omega-3, vitamin D, kẽm trước khi muốn có thai ít nhất 3 tháng.
• Hạn chế rượu bia, thuốc lá, thức khuya; tập thể dục 150 phút/tuần.
• Khám tiền thai và làm xét nghiệm AMH (dự trữ buồng trứng) nếu trên 30 tuổi hoặc từng có tiền sử can thiệp phụ khoa.
• Nam giới cũng cần kiểm tra tinh dịch đồ, bổ sung kẽm, selenium, vitamin C, E để tinh trùng khoẻ mạnh.

9. Những câu hỏi thường gặp

• Hỏi: Khi trứng không thụ tinh, có cần uống thuốc để “đẩy” ra không?
• Đáp: Không. Cơ thể tự điều chỉnh, niêm mạc bong tróc là đủ. Chỉ dùng thuốc khi có rối loạn kinh nguyệt được bác sĩ chỉ định.
• Hỏi: Thụ tinh nhân tạo thất bại nhiều lần có nghĩa là trứng hỏng?
• Đáp: Không hẳn. Nguyên nhân có thể từ tinh trùng, chất lượng phôi, môi trường nuôi cấy hoặc yếu tố miễn dịch của mẹ. Cần đánh giá toàn diện hơn.
• Hỏi: Tinh trùng gặp trứng nhưng phôi không bám thì trứng đi về đâu?
• Đáp: Phôi sớm thoái hóa, cùng niêm mạc tử cung được đào thải ra ngoài ở kỳ kinh kế tiếp, cơ chế tương tự trứng không được thụ tinh.

10. Kết luận
Trứng không được thụ tinh sẽ như thế nào? Câu trả lời: đó là một hành trình ngắn ngủi nhưng cực kỳ tinh vi, từ rụng trứng – tồn tại vài chục giờ – đến tự huỷ và được cơ thể “tái chế”. Quá trình này hoàn toàn tự nhiên, giúp loại bỏ vật chất di truyền không còn giá trị sinh sản, đồng thời tái tạo điều kiện cho chu kỳ kế tiếp. Hiểu rõ cơ chế khoa học, nhận biết dấu hiệu bình thường hay bất thường, và chủ động chăm sóc sức khỏe theo lời khuyên của chuyên gia như Bs Bích Trang BMT, chị em sẽ giảm bớt lo lắng, sẵn sàng cho hành trình làm mẹ khi mong muốn. Nếu sau 12 tháng quan hệ đều đặn, không dùng biện pháp tránh thai vẫn chưa có thai, hãy mạnh dạn tìm đến cơ sở chuyên khoa sản phụ uy tín để được tư vấn kịp thời.